Orzeczenie alimentów w kilka dni, rodzinne postępowanie informacyjne, skuteczne egzekwowanie prawa dziecka do kontaktów z rodzicami, ochrona najmłodszych przed przemocą – to podstawowe założenia przyjętego 26 lutego 2019 r. przez Radę Ministrów, projektu reformy prawa rodzinnego.

Projekt przewiduje wprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego. Ma ono poprzedzać sprawy o rozwód i separację małżonków posiadających wspólne małoletnie dzieci. Jego celem jest pojednanie małżonków, ale jeśli nie będzie to możliwe, rodzinne postępowanie informacyjne ma doprowadzić do tego, aby rozwód lub separacja przebiegły przed sądem w miarę sprawnie i bezkonfliktowo, ze szczególnym uwzględnieniem dobra dzieci. Ma dać małżonkom czas na wyjaśnienie wszystkich problemów i wypracowanie uzgodnień w sprawach dzieci, których dobro jest najważniejsze.

Główną rolę w rodzinnym postępowaniu informacyjnym będą odgrywać mediatorzy, którzy uzgodnią z małżonkami warunki rozwodu, kwestie opieki nad dziećmi i wysokość alimentów.

Dzięki temu sam rozwód, jeśli do niego dojdzie, powinien przebiegać znacznie sprawniej i bezkonfliktowo, bez kosztownej potrzeby angażowania adwokatów. Większość spraw rozwodowych, w których dochodzi do mediacji, trwa kilka miesięcy. W przypadku rozwodu bez zastosowania mediacji sprawa trwa przeważnie do 2 lat. Rodzinne postępowanie informacyjne będzie bezpłatne. Państwo bierze na siebie ciężar poniesienia kosztów, które być może doprowadzą do ugodowego zakończenia sporu.

Zgodnie z projektowanym art. 436[1] § 1 k.p.c. obowiązek udziału w tym postępowaniu dotyczyć będzie jednak wyłącznie stron mających wspólne małoletnie dzieci. W uzasadnieniu do projektu czytamy:

„Takie rozwiązanie uzasadnione jest tym, że w przypadku rodziców posiadających małoletnie dzieci pozostaje najwięcej zagadnień, które wymagają uzgodnienia – władza rodzicielska, miejsce zamieszkania dziecka, kontakty, alimenty. Często na tle tych właśnie uzgodnień dochodzi do sporów, co pogłębia konflikt ze szkodą dla małoletnich dzieci. Projektodawca chce wesprzeć strony w tym procesie i umożliwia w trakcie postępowania informacyjnego odbycie bezpłatnych mediacji.”

Rodzinne postępowanie informacyjne nie będzie przeprowadzane w przypadkach, gdy jeden z małżonków został prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo popełnione na szkodę drugiego małżonka lub małoletniego dziecka albo przedstawiono mu zarzut popełniania takiego czynu (np. znęcenie się nad rodziną).

Minimalny czas trwania postępowania – projektowany art. 436[2] § 4 k.p.c. – ma wynosić jeden miesiąc. W postępowaniu strony uzyskają pouczenie o skutkach społecznych rozpadu małżeństwa, w szczególności dla małoletnich dzieci małżonków. Takie rozwiązanie jest odpowiedzią projektodawcy na
powtarzające się postulaty organizacji społecznych, mediatorów, środowiska sędziowskiego i przedstawicieli zawodów prawniczych, którzy dostrzegają częstą pochopność w decyzji o rozwodzie. Wzór takiego pouczenia zostanie opracowany przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu w ministrem właściwym do spraw rodziny.

Dzięki temu sam rozwód, jeśli do niego dojdzie, powinien przebiegać znacznie sprawniej i bezkonfliktowo. W związku z udziałem w rodzinnym postępowaniu informacyjnym mediator uzyska wynagrodzenie. Od wniosku o przeprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego nie będzie pobierana opłata. Państwo weźmie na siebie ciężar poniesienia kosztów, również obejmujących koszty mediacji, która być może doprowadzi do ugodowego zakończenia sporu i utrzymania rodziny.

Projekt reformy prawa rodzinnego wprowadza również instytucję alimentów natychmiastowych. Przyznanie alimentów natychmiastowych na rzecz dziecka od rodziców ma się odbywać w ciągu kilkunastu dni w postępowaniu nakazowym alimentacyjnym. Obecnie sprawy o zasądzenie alimentów trwają miesiącami. W tym czasie tysiące samotnych matek, bo to ich w przeważającej mierze dotyczy problem, czekają na ostateczną decyzję w sprawie świadczenia. Szybkie uzyskanie alimentów natychmiastowych będzie możliwe dzięki maksymalnemu uproszczeniu formalności:

  • ubiegający się o alimenty będą mogli składać pozew na gotowym formularzu dostępnym w Internecie;
  • jest on prosty i łatwy do wypełnienia – większość ubiegających się o alimenty będzie mogła dzięki temu uniknąć dodatkowych wydatków na adwokatów;
  • poza odpisem aktu urodzenia dziecka do pozwu nie dołącza się dowodów.

Wysokość alimentów natychmiastowych ma być ustalana według jednej uniwersalnej zasady. Co roku będzie ogłaszana kwota przeliczeniowa (zależna m.in. od minimalnego wynagrodzenia i współczynnika dzietności), która pozwoli precyzyjnie ustalić świadczenie w zależności od liczby dzieci w danej rodzinie. Projekt przewiduje alternatywną do istniejącej drogę dochodzenia do uzyskania świadczenia alimentacyjnego poprzez alimentacyjny nakaz zapłaty, którym ustalane byłyby alimenty w ustandaryzowanej wysokości. Uzyskanie alimentów natychmiastowych nie zamyka drogi do domagania się w przyszłości wyższej kwoty alimentów  na podstawie obecnie obowiązujących przepisów. Intencją wprowadzenia nowych, dodatkowych rozwiązań – alimentów natychmiastowych – jest to, by samotni rodzice w prosty i szybki sposób mogli otrzymać pieniądze. Zachowana zostanie możliwość odwołania się od alimentacyjnego nakazu zapłaty.

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, dostępny jest na stronie Rządowego Centrum Legislacji pod adresem: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12313301/katalog/12519367#12519367.

Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości